پیشگیری از تصلب شرایین - مجله هاستفا

نویسنده: احمد حاجی شریفی

تصلب شرایین و یا سفت و سخت شدن جدار رگ ها (1) یکی از شایع ترین بیماری های انسان است که غالباً باعث عوارض بسیار سختی می شود. در بیماری تصلب شرایین ابتدا در جدار سرخرگ ها مواد خاصی شبیه به چربی رسوب می کنند و پس از آن بافت هم بند رشد کرده و باعث تصلب یا سخت شدن جدار این شریان ها خواهد شد. در صورتی که بیماری ازدیاد فشارخون درمان نشود پس از مدتی تصلب شرایین هم به آن اضافه خواهد شد. ولی این موضوع را هم باید بدانیم که بیماری تصلب شرایین فقط در پی بیماری فشارخون فراوری نمی شود بلکه افرادی هم که فشارخون شان طبیعی است و یا حتی آن هایی که اندازه فشار خون شان پایین تر از سطح معمولی است هم ممکن است به آن مبتلا شوند. بنابراین بیماری تصلب شرایین می تواند بدون ارتباط با بیماری فشار خون هم ایجاد شود.

در زمان های گذشته چنین می پنداشتند که تصلب شرایین بیماری نیست، بلکه دگرگونی و تغییری است که در نتیجه بالا رفتن سن در عروق اشخاص سالخورده ایجاد می شود و به این ترتیب وقوع آن را اجتناب ناپذیر می دانستند، به عبارت دیگر گمان بر آن بود که تصلب شرایین نشانه و مظهر پیری است. افراد مسن بیش از دیگران به این بیماری مبتلا می شوند، ولی تجربیات روزانه پزشکی تازه نشان می دهد که این بیماری را نباید منحصراً مخصوص سنین پیری دانست، هم چنین نباید تصور کرد که همه افراد خیلی جوان و حتی بچه ها و نوجوانان هم به بیماری تصلب شرایین مبتلا می شوند و بر عکس در خصوص بسیاری از افراد مسن و سالخورده هیچ نشانه ای از بیماری تصلب شرایین وجود نداشته و یا این که مظاهر آن خیلی ناچیز بوده است. بنابراین معلوم می شود که تصلب شرایین، تغییر کردن ساختمان عروق به دلیل بالا رفتن سن نیست بلکه یک نوع بیماری می باشد که البته در افراد مسن و سالخورده نسبت به سایر سنین بیشتر بروز می نماید.

گفتنی است که شریان های بدن همگی به یک نسبت گرفتار تصلب و سفتی نمی شوند بلکه بیشتر در قسمت های تعیینی از بدن این عارضه بروز می نماید. سرخ رگ هایی که بیشتر در معرض ابتلا به تصلب یا سفت شدن هستند عبارتند از: سرخ رگ آئورت، سرخ رگ های اکلیلی که خون را به عضلات قلب می رسانند، سرخ رگ های کلیه ها، سرخ رگ های پاها، سرخ رگ های چشم و غیره.

دلیل فراوری بیماری تصلب شرایین، رسوب کردن یا ته نشین شدن کلسترول بر روی جدار داخلی عروق می باشد و اما این موضوع را هم باید بدانید که فقط خوردن اندازه زیادی کلسترول نمی تواند حتماً موجب بیماری تصلب شرایین شود. به این معنی که در زندگی عده کثیری از افراد با وجودی که طی مدت های طولانی از غذاهایی تغذیه کرده اند که حاوی اندازه زیادی کلسترول بوده است ولی مبتلا به بیماری تصلب شرایین نشده اند و بر عکس از بین عده دیگری که همیشه غذاهایی مصرف کرده اند که حاوی اندازه خیلی کمی از این ماده بوده است برخلاف انتظار تعدادی از آن ها به بیماری مذکور مبتلا شده اند. بنابراین معلوم می شود که برای فراوری بیماری تصلب شرایین فقط چگونگی و طرز تغذیه انسان نمی تواند مطرح باشد بلکه چگونگی تبادل کلسترول در بدن و تنظیم اندازه آن در خون هم حائز اهمیت است که در این رابطه سلسله اعصاب نقش اساسی و عمده ای را به عهده دارند.

نشانی و عوارض تصلب شرایین:

عوارض و نشانی های ناشی از تصلب شرایین برحسب این که کدام یک از شریان ها بیشتر گرفتار شده باشد تفاوت دارد. تصلب شدید عروق باعث می شود که رسیدن خون به اعضای بدن دچار اختلال شود و عوارض این اختلال بیشتر در اعضایی که زیر بار و فشار خیلی شدید هستند ظاهر می شود. لازم به یادآوری است که به طور طبیعی عروق مربوط به اعضایی از بدن که در حال فعالیت شدید هستند متسع یا گشاد می شوند تا به این وسیله خون بیشتر و در حقیقت غذا و اکسیژن بیشتری به عضو در حال اجرا کار برسانند. اما اگر رگ دچار تصلب شده و سفت و سخت شده باشد دیگر نخواهد توانست که به حد لزوم متسع و گشاد شود و به این جهت عضو مربوط به این رگ مواد غذایی و اکسیژن را به اندازه موردنیاز نمی گیرد و به این ترتیب دچار گرسنگی کمبود اکسیژن می شود. در پی تصلب عروق به ترتیبی که توضیح خواهم داد تصلب یا سفت شدن اعضایی که مربوط به این عروق هستند به وجود می آید. اما دلیل سفت شدن اعضای ذکر شده این است که بافت هم بند که به مواد غذایی نیاز چندانی ندارد آغاز به رشد می نماید، این نوع بافت هم بند در اوایل خیلی نرم و غیرمتراکم است ولی به تدریج سفت و خشن شده و شبیه جای زخم می شود. بنابراین اگر شریان متعلق به عضله قلب دچار سختی و تصلب شده باشد تغذیه ماهیچه قلب مختل و در نتیجه ماهیچه قلب هم دچار سفتی یا تصلب می شود. علاوه بر موضوع فوق الذکر برخی اوقات عروقی که مبتلا به تصلب و سفتی شده اند به طور ناگهانی دچار تشنج و انقباض شدید یا اسپاسم (2) می گردند. در موقع وقوع این نوع انقباض شدید، قسمت های تعیینی از ماهیچه قلب (اگرچه برای مدت کوتاه) از اکسیژن و مواد غذایی محروم شده و یا خیلی کم به آن می رسد. این موضوع هم تغذیه و سلامتی عضله قلب را بیش از پیش دچار اختلال خواهد نمود.

بیشتر بخوانید:میوه،مانعی برای تصلب شرایین

نشانی و عوارض تصلب عروق برحسب عضو مبتلا:

اگر شریان های مغز دچار تصلب شده باشند؛ غالباً قابلیت انجام کارهای فکری خیلی پایین آمده و انسان زود خسته می شود، سردرد و سرگیجه عارض می شود، در برخی موارد هنگام پیاده روی شخص تعادل خود را از دست می دهد و گردش خون در مغز شدیداً مختل می شود. اگر عروق کلیه ها دچار تصلب و سفتی شده باشند؛ تصفیه خون و دفع مواد زاید از خون دچار اختلال و اشکال می شود و این موضوع در برخی موارد باعث می شود که مسمومیت شدید ایجاد شود.

اگر عروق پاها دچار تصلب و سفتی شده باشند؛ خون رسانی و گردش خون در پاها مشکل خواهد شد.

این نوع مبتلایان هنگام پیاده روی غالباً در ناحیه ماهیچه پاها احساس درد می کنند. درد در ناحیه پاها به حدی شدید است که افراد مبتلا قادر به حرکت نخواهند بود و مجبور می شوند برای استراحت توقف کنند، بعد از استراحت درد کمی برطرف می شود اما احساس درد و گرفتگی پا پس از راه پیمایی دوباره ایجاد می شود.

پیش گیری و مبارزه با تصلب شرایین:

برای جلوگیری از فراوری تصلب شرایین رعایت کردن رژیم غذایی مناسب، داشتن زندگی پرتحرک و فعال، از میان برداشتن عواملی که باعث ضعف و ناراحتی اعصاب می شوند و دوری از نگرانی ها و عصبانیت ها لازم و ضروری است.

توصیه به مبتلایان ازدیاد فشار خون و تصلب شرایین:

برای افرادی که مبتلا به ازدیاد فشار خون و تصلب شرایین هستند، استراحت کافی و خواب به اندازه عادی لازم و ضروری است. این گروه افراد باید شام یا غذای شب را 2 تا 3 ساعت قبل از خوابیدن صرف کنند. توصیه می شود که قبل از خوابیدن مدت 30 تا 40 دقیقه گردش و پیاده روی را در هوای آزاد انجام دهند. قبل از رفتن به بستر باید اطاق خواب را به خوبی تهویه کنند. این افراد در صورتی که دچار بی خوابی شده و خواب شان نیاید و یا این که اگر دچار سردرد شده باشند می توانند برای پاهای شان حمام آب گرم درست کنند. این افراد در روزهای تعطیل باید به استراحت کامل به خصوص در هوای آزاد بپردازند. در برخی موارد هم به دستور پزشک لازم خواهد بود که قسمتی از روز را در بستر بمانند. ناگفته نماند که ماندن در محیط های کم هوا یا به اصطلاح محیط های خفقان آور و گرم به مدت زیاد به خصوص برای افرادی که مبتلا به تصلب شرایین و فشار خون هستند مضر و زیان آور است. بنابراین ضروری است که اطاق ها را همیشه به خوبی تهویه کنند. افرادی که مبتلا به فشارخون و تصلب شرایین هستند مجاز نیستند و نباید که مدت زیادی را در حمام گرم بمانند. هم چنین این گونه افراد باید در تابستان لباس هایی از پارچه نازک با الیاف طبیعی و رنگ روشن بپوشند و کمتر در آفتاب بمانند.

معولاً کارهای سخت جسمانی و تمام وقت، برای بیمارانی که ازدیاد فشارخون و تصلب قلب آن ها معلوم شده است مجاز نیست و به طور کلی برای این گونه بیماران اضافه کاری، کارهای شبانه، بار زیاد فکری و جسمانی مناسب نمی باشد. این افراد با اجازه و یا با توصیه پزشک می توانند به تربیت بدنی، ورزش های سبک و کارهای جسمانی متعادل بپردازند. متأسفانه در زمان حاضر یکی از مهم ترین عوامل بازدارنده فعالیت های بدنی وجود تلویزیون در اماکن است. طی سال های اخیر عده افرادی که تمام اوقات فراغت خود را در برابر صفحه تلویزیون می گذرانند افزایش یافته است. ماندن طولانی در حالت نشسته، نسوج و عضلات مختلف بدن انسان را به حالت غیرطبیعی و خسته کننده ای در می آورد، و به این ترتیب سلامتی انسان به خصوص افرادی که مبتلا به بیماری فشارخون و تصلب شرایین هستند بیش از پیش مورد صدمه قرار می گیرد.

غذا و تغذیه:

در بیماری ازدیاد فشارخون و تصلب شرایین افراط یا زیاده روی در خوردن غذا بسیار مضر و زیان بخش است. توصیه می شود که این گروه از مبتلایان به نکات زیر توجه داشته و به آن ها عمل کنند:

1- به طور کلی نباید در تغذیه و خوردن غذا از حد اعتدال خارج شده و زیاده روی کنند.

2- باید تغذیه و صرف غذای روزانه با فواصل تعیین و در 4 یا 5 نوبت در روز، آن هم به اندازه کم باشد.

3- نباید نمک و گوشت را به اندازه زیاد مصرف کنند.

4- نباید در یک روز حداکثر بیش از 130 تا 150 گرم گوشت بخورند و (به طور کلی تهیه مواد گوشتی فقط باید به صورت آب پز باشد).

5- باید لااقل دوبار در هفته فقط از خوراکی های گیاهی و لبنیات کم چرب تغذیه کنند.

6- باید مواد ذکر شده در این قسمت را به کلی از صورت غذاهای خود حذف و این نوع مواد را مصرف نکنند: چای پررنگ، قهوه غلیظ، ادویه جات، مانند فلفل، خردل و مشابه آن ها، کنسروهای تند و خوراکی های دود داده شده.

7- غذاهای زیر هم چون حاوی اندازه زیادی کلسترول هستند لذا مصرف آن ها توصیه نمی شوند و نباید هرگز اندازه زیادی از آن ها را تناول کرد، این غذاها عبارتند از: انواع خوراکی های تهیه شده از گوشت قرمز، چربی جات، مغز، دل، جگر سیاه، زرده تخم مرغ، کاکائو و شکلات... مجدداً تأکید می شود که این نوع تغذیه به خصوص برای مبتلایان به بیماری فشارخون بالا و تصلب قلبی، نامناسب و نامطلوب می باشند.

8- باید از ویتامین ها به خصوص ویتامین C که به اندازه زیادی در تره بار و میوه جات تازه وجود دارد استفاده کنند، این نوع ویتامین دارای اثرات بسیار مفید و مناسبی می باشد.

9- باید حتی المقدور از مواد چربی زدا؛ یعنی موادی که در بدن باعث دفع چربی ها می شوند استفاده کنند که این نوع مواد در جو صحرایی، سویا، مغز گردو، روغن زیتون، لوبیای چیتی، گوشت ماهی دریایی و روغن ماهی وجود دارند.

لخته شدگی خون در رگ ها:

اگر دچار لخته شدگی یا بستگی و سفت شدگی خون (فلبیت) در رگ ها شده اید؛ حجامت کنید یا زالو بیندازید، هر روز یک عدد پیاز بخورید و از آب لیمو، آب پرتقال و آب نارنج زیاد بهره ببرید، یا سرکه را گرم کرده و کمی نمک بزنید و بخورید، یا 1 سهم آب پرتقال و نارنج و 4 سهم آب را با هم مخلوط کنید و در هر لیوان آن 15 گرم قند حل کرده و روزی شش لیوان به مرور بنوشید و 4 تا 6 هفته، همه روزه این کار را تکرار کنید.

* پنجاه گرم پوست یا برگ درخت فندق را در یک لیتر آب، 5 دقیقه بجوشانید، بعد آب آن را صاف و شیرین کرده و روزی پنج مرتبه، هر بار نیم فنجان بنوشید.

گشاد شدن سر رگها:

برای برطرف گشاد شدگی سر رگها مصرف هر روزه شربت زرشک اثری مثبت خواهد داشت.

پی نوشت ها:

1.Atherosclerosis

2.Spasm

منبع مقاله :

حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرة المعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پازدهم.

منبع: راسخون