کارنامه علمی، فرهنگی و سیاسی خاندان حموئیان خراسان، شام و یزد - مجله هاستفا

حَمّوئیان چندین سده با پرورش رجال بزرگی در حوزه های علم، تصوف، حدیث، عرفان، طب، سیاست و... جایگاهی ممتاز را در تاریخ ایران و اسلام به خود اختصاص داده اند. نام و نشان افراد این خاندان از قرن سوم تا حدود قرن دهم هجری قمری پیوسته در صفحات تاریخ به چشم می خورد.

اثربخشی سنت فکری و کنشگری سیاسی حموئیان فارغ از کمیت طویل زمانی، از حیث گستره جغرافیایی نیز بسیار قابل توجه است. چنانکه در دوره ای طولانی، بحرآباد جوین خاستگاه آلحمویه به قطبی علمی و عرفانی مبدل می گردد، نفوذ معنوی آنان خراسان را درمی نوردد و با هجرت برخی از رجال خاندان، شام، مصر، شمال افریقا و یزد نیز در حوزه های فکری و سیاسی تحت تاثیر آرا و عملکرد حموئیان قرار می گیرند.

سعدالدین حمّوئی را شاید بتوان مشهورترین شخصیت خاندان حمّوئی جوینی دانست که خاستگاه آنان بحرآباد جُوین از توابع سبزوار بوده است. بیشتر افراد شناخته شده این خاندان -در فاصله قرون چهارم تا هشتم هجری- به تصوف و عرفان اهتمام داشته اند و تا به امروز جامع ترین تحقیق در این زمینه سعید نفیسی انجام داده است.

مشخص الدین محمد بن حمّویه (م 530 ق) ـ جد اعلای سعدالدین حموئی ـ ظاهرا نخستین شخصیت از این خاندان است که به تصوف شناخته شده است. شیخ قاسم طهرانی در راستای کوشش خود برای اثبات تشیع سعدالدین حموئی، قرائنی مبنی بر تشیع جد وی محمد بن حمّویه ارائه داده است. با این حال مشهورترین افراد این خاندان ظاهرا مذهب شافعی داشته اند و چند تن از آنان مدرس فقه شافعی بوده اند.

نگارنده در مقدمه ای که بر این اثر نگاشته، به اهمیت خاندان حمّوئیان اشاره نموده و نوشته است: ... خاندانی که طی چندین قرن با پرورش رجال بزرگی در حوزه های تصوف، عرفان، فقه، حدیث، سیاست، ادبیات، طب و نجوم جایگاهی ممتاز را در تاریخ ایران و اسلام به خود اختصاص داده اند. جایگاهی که از قرن سوم (یا بنا به روایاتی از دوران ساسانیان) در صفحات تاریخ آشکار می گردد و تا حدود قرن دوازدهم هجری ادامه می یابد. کمتر قرنی را در این بازه می توان یافت که فرد برجسته ای ازین خاندان در عرصه ای ندرخشیده باشد.

از دیدگاه احمدپور مقدم، وسعت اثرگذاری حموئیان نه تنها از لحاظ بازه زمانی، که از حیث گستره جغرافیایی هم کم نظیر است. این خاندان علاوه بر خراسان - که خاستگاه اصلی آنان بوده است - در شام، مصر، یزد و اردکان نیز، هم از حیث نفوذ فکری و هم از لحاظ ایفای نقش سیاسی، تأثیری پررنگ داشته اند.

خاندان حَمّوئیان در 9 فصل نوشته است. فصل نخست به آشنایی کلی با حموئیان اختصاص یافته است. مباحثی در باب اولین گزارش های تاریخی از آل حموئیه، سبب نامگذاری این خاندان به حمّوئی و خاستگاه آنان یعنی بحرآباد خراسان است. فصل دوم به تراجم رجال خاندان می پردازد. افزون بر 60 تن از رجال خاندان شناسایی شده اند، صحت انتساب آنان به آل حمّوئیه آنالیز و به توضیح زندگانی، اهم اقدامات، اثرگذاری های فرهنگی و سیاسی، آثار و مصنفات آنان و... پرداخته شده است. رجال خاندان در این فصل ذیل سه شاخه حمّوئیان خراسان، حمّوئیان مصر و شام و حمّوئیان یزد و اردکان آنالیز شده اند.

فصل سوم تا هفتم به آنالیز کارنامه حمّوئیان در حوزه های ادبیات، عرفان، تصوف، فقه و حدیث، رزم و سیاست، و طب و نجوم پرداخته تا تصویری از اثرگذاری حمّوئیان در این حوزه ها ارائه کند. خوانندگان در فصل هشتم با کوشش نگارنده برای ارائه آثار، تصنیفات، رسائل و کتبی که در مراجع و منابع مختلف به افراد خاندان نسبت داده شده آشنا می شوند.

احمدپور مقدم در فصل نهم، شجره نامه ترسیم شده خاندان را با سلسله انتسابی که در بیش از هشتاد درصد موارد مستند و موثق است آنالیز نموده است. نمایه ها و منابع و مآخذ بخش های پایانی کتاب خاندان حمّوئیان است.

کتاب خاندان حمّوئیان با قیمت جلد شومیز به بهای 47 هزار تومان و جلد سخت به بهای 67 از سوی مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده است.

گروه ساختمانی آبان: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت