تشریح برنامه های هسته ای ازبکستان؛ تاشکند مصمم به دستیابی به انرژی هسته ای است - مجله هاستفا

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، جمهوری ازبکستان در دوره ریاست جمهوری شوکت میرضیایف، یکی از راهبردهای اصلی خود را تبدیل شدن به قطب انرژی منطقه قرار داده است. در این زمینه با موضوع قرار دادن برنامه های توسعه اقتصادی این کشور، ازبک ها این گونه تحلیل می نمایند که تا سال 2030 این کشور احتیاجمند دو برابر کردن ظرفیت تولید انرژی خود است، در این راستا علاوه بر به روزرسانی نیروگاه های حرارتی فعلی، ساخت نیروگاه های حرارتی، هیدروالکتریک و حتی خورشیدی مدرن، یکی از روینمودهای اصلی ازبکستان ایجاد نخستین زیرساخت های هسته ای بوده است. مسائل محیط زیستی و بهره وری اصلی ترین دلیل ازبکستان برای روی آوردن به انرژی هسته ای است. روسیه نیز به عنوان قطب هسته ای منطقه ای تنها و بهترین کارفرمای هسته ای ازبک ها در این زمینه به شمار می رود، با این حال بسیاری از تحلیل گران بر این عقیده اند که جدای از احتیاجهای انرژی ازبکستانِ در حال توسعه، برقراری نوعی موازنه امنیتی هسته ای در آسیای مرکزی در مقابل قزاقستان، شاید یکی از انگیزه های نهان این کشور باشد، به همین دلیل، مجله بین المللی مهندسی هسته ای که در زمینه انرژی و تکنولوژی های هسته ای مشغول فعالیت است، مصاحبه ای را با جورابیک میرزامحموداف، رئیس شرکت اوزاتم، صورت داده است که در ادامه می خوانید.

در سال 2014 مقامات ازبک هرگونه برنامه ریزی برای توسعه انرژی اتمی در ازبکستان را رد کردند، چه چیزی تغییر نموده که اکنون انرژی اتمی جزو اولویت های ازبکستان قرار گرفته است؟

میرزامحموداف: در پی انتخاب رئیس جمهور جدید در ازبکستان، تغییرات متعددی در بسیاری از حوزه ها، هم در سیاست داخلی و هم در سیاست خارجی به وقوع پیوسته است. به عنوان یک شخص عملگرا، رئیس جمهور جدید تغییرات گسترده ای را آغاز نمود که شامل تغییر برنامه های کشور در مورد انرژی هسته ای نیز می شد.

صندوق بین المللی پول پیش بینی نموده است که اقتصاد ازبکستان تا سال 2023 بین 5 الی 6 درصد به صورت سالانه رشد خواهد نمود. این رشد اقتصادی همراه با رشد جمعیت خواهد بود. این فاکتورها به این معنا هستند که احتیاجهای انرژی ازبکستان افزایش می یابند.

بر اساس پیش بینی های سال 2030، احتیاج برق ازبکستان به دو برابر تا 117 مگاوات ساعت می رسد. ازبکستان در حال حاضر بیش از حد بر گاز طبیعی متکی است که بیش از 85 درصد انرژی تولیدی کشور را تشکیل می دهد، لذا ازبکستان احتیاجمند منابع بیشتری از انرژی برای تحقق اهدافش و تأمین انرژی مورد احتیاج برای رشد کشور است.

این علت اصلی انتخاب انرژی هسته ای توسط رئیس جمهور ازبکستان است، یکی از سازگارترین انرژی ها با محیط زیست که برای رسیدن به این اهداف وجود دارد. این امر در زمره منافع اقتصادی کشور نیز قرار گرفته است.

انرژی اتمی می تواند حدود 15 درصد انرژی تولیدی در کشور تا سال 2030 را تشکیل دهد؛ پتانسیل صادرات انرژی ازبکستان را افزایش دهد؛ استفاده از گاز طبیعی در دیگر حوزه ها نظیر تولید محصولات پتروشیمی یا صادرات آن را ممکن سازد؛ و کاهش 14 میلیون تن کربن دی اکسید و 36 هزار تن اکسید نیتروژن را که بهبود وضعیت محیط زیست را منجر می گردد، مقدور سازد.

آیا شما مجموعه خاصی را انتخاب نموده اید؟ معیارهای انتخاب شما چیست؟

میرزامحموداف: ازبکستان اکنون در حال انتخاب مکان ایده آل برای تأسیسات هسته ای برنامه ریزی شده است، و تحقیقات ژئولوژیک و زمین شناختی و لرزه شناسی در دست انجام هستند. در این مسئله ازبکستان با سخت گیری قابل وصفی توصیه های آژانس بین المللی انرژی اتمی و مقررات ثبت شده را اجرا می نماید.

در این مرحله لازم است که حداقل در سه مجموعه تحقیقاتی صورت بگیرد. تحقیقات ما شامل آنالیز های ژئولوژیک، هیدرولوژیک و هواشناسی و نیز پژوهش های لرزه نگاری، اقتصادی و زیرساختی می گردد. این کارها بین 1 الی 1.5 سال به طول می انجامند.

در این راستا مادامی که این تحقیقات در دست اجراست نمی توان در مورد محل دقیق تأسیسات هسته ای صحبت کرد. در طرف ما، این تضمین وجود دارد که انتخاب این سایت در انطباق کامل با ملزومات امنیتی بین المللی و توصیه های آژانس بین المللی انرژی اتمی صورت می گیرد.

چرا شما تکنولوژی VVER-1200 را برای تأسیسات هسته ای خود انتخاب کردید؟

میرزامحموداف: ازبکستان پیش از همه توجه ویژه ای به انطباق آن با شرایط زمین شناختی و هواشناسی منطقه، ملزومات بین المللی و توصیه های آژانس دارد.

شرکت دولتی روس اتم یکی از شرکت های پیشرو در دنیا است که یک نسل تکامل یافته و مدرن از تکنولوژی 3+VVER را برای این پروژه پیشنهاد نموده است، که منطبق با ملزومات بین المللی مدرن و توصیه های آژانس است، بنابراین فاکتورها و با احتساب تجربه طولانی و پیشرو بودن دنیای روس اتم در حوزه انرژی اتمی، این شرکت به عنوان مجری این پروژه انتخاب شد.

نیروگاه های هسته ای با راکتورهای نسل VVER-1200 بر اساس آخرین دستاوردها و پیشرفت ها در ملزومات امنیتی پسافوکوشیما است.

ترتیبات همکاری شما با روسیه چگونه است؟

میرزامحموداف: بر اساس موافقتنامه بین دولتی میان جمهوری ازبکستان و فدراسیون روسیه در زمینه همکاری در ساخت وساز یک نیروگاه هسته ای در قلمروی کشور، یک قرارداد مهندسی، تأمین و ساخت نیروگاه هسته ای با شرکت روس اتم به عنوان کارفرمای اصلی این پروژه به امضا خواهد رسید. تأمین اقتصادی این قرارداد توسط دولت ازبکستان و وام های کم بهره دولت روسیه تأمین می گردد. پس از تکمیل فرایند احداث نیروگاه و انجام امور حقوقی، نیروگاه هسته ای به صورت کامل در اختیار اوپراتور ازبک قرار خواهد گرفت.

آیا روسیه سوخت مورد احتیاج نیروگاه را تأمین نموده و مجدداً پسماندهای آن را پس می گیرد؟

میرزامحموداف: در ارتباط با استانداردهای دنیای، نخستین گام در سازماندهی یک مدیریت امن در مورد مصرف سوخت هسته ای (SNF) و پسماندهای اتمی (RW) توسعه یک مدل ملی برای مدیریت این دو مورد است.

در حال حاضر جهت های استراتژیک در حوزه مدیریت مصرف سوخت هسته ای بر مبنای تأسیس یک سیستم قابل اعتماد برای ذخیره بلندمدت و توسعه تکنولوژی های تولید، کنار ایجاد یک زیرساخت صنعتی برای دفع زباله های رادیواکتیو تولیدشده در این فرایند، و مذاکرات در مورد این مسئله با شرکای ما همچنان در دست انجام است. جزئیات بیشتر در مورد ذخایر سوختی سال بعد در دسترس خواهند بود.

شما یک صنعت استخراج اورانیوم نسبتاً خوب دارید. آیا این صنایع اورانیوم مورداحتیاج برای این راکتورها را تأمین خواهند کرد؟

میرزامحموداف: ازبکستان هفتمین کشور تأمین نماینده اورانیوم در دنیا است و سهم اورانیوم ازبکستان در نیروگاه هسته ای پیشنهادی یکی از موضوعاتی است که میان اوزاتم و شریک تکنولوژیک روس، در حال مذاکره است. همان طور که می دانید، به منظور استفاده اورانیوم در نیروگاه های هسته ای یک پروسه طولانی از غنی سازی اورانیوم برای فراهم آوردن سوخت مناسب این نیروگاه مورد احتیاج است، در این راستا، لازم است نگاهی به امکان سنجی اقتصادی نیز داشته باشیم. جزئیات بیشتر در مورد منابع سوخت نیروگاه در سال 2019 تعیین می گردد. اوزاتم همچنان به روی منابع سوختی که به بهترین وجه منافع ازبکستان را تأمین کند و همچنین حداکثر استفاده از منابع محلی هم در ساخت وساز و هم در عملکرد نیروگاه صورت بگیرد، متمرکز است.

چه ترتیباتی برای پسماندهای هسته ای تدارک دیده شده است؟

میرزامحموداف: ازبکستان سال های زیادی تجربه در مدیریت زباله های رادیواکتیو دارد. همان طور که می دانید، در کشور ما یک تأسیسات دفع زباله رادیواکتیو در مؤسسه فیزیک هسته ای آموزشگاه علوم جمهوری ازبکستان وجود دارد.

در حال حاضر با مشارکت روس اتم، در حال کار به روی گزینه های مختلفی برای همکاری در زمینه مصرف سوخت هسته ای و مدیریت پسماندهای رادیواکتیو هستیم. مکانیزم همکاری های ویژه ای نیز در این حوزه در موافقت نامه ها و قراردادهای آینده تدارک دیده خواهد شد، که با اجرای آن ها منافع ملی ازبکستان تأمین گردد.

چه زیرساخت ها و مبانی حقوقی برای حمایت از نیروگاه هسته ای تدارک دیده شده است؟

میرزامحموداف: پس از اتخاذ تصمیم توسعه انرژی اتمی در ازبکستان، توجهات ابتدا بر ایجاد یک چارچوب حقوقی در این زمینه متمرکز شد. پیش نویس قانون استفاده از انرژی هسته ای برای اهداف صلح آمیز ابتدا تهیه شد، که به زودی در کمیسیون مربوطه در مجلس تصویب می گردد. همچنین چند حکم و قطعنامه دیگر توسط رئیس جمهور نیز اتخاذ شده، که بر اساس آن ها اوزاتم تأسیس شده و مسئولیت آماده سازی و اجرای سیاست های هماهنگی ملی ازبکستان، و حوزه های استراتژیک استفاده از انرژی هسته ای در چارچوب اهداف صلح آمیز را در بر می گیرد. همچنین به دلیل فقدان اقدامات قانون گذارانه در حوزه انرژی اتمی در کشور، دولت در نظر دارد شماری از نُرم ها و استانداردهای فدراسیون روسیه را در این زمینه به کار گیرد.

قوانین مربوط به تأمین امنیت نیروگاه چطور؟

میرزامحموداف: یک حکم و قطعنامه از سوی رئیس جمهور به منظور ارتقاء نظام مدیریت عمومی و نظارت بر حوزه های صنعتی، تشعشعات و امنیت هسته ای اتخاذ شده که بر مبنای آن یک ساختار قانونی در حوزه انرژی هسته ای شکل گرفته است؛ دپارتمان امنیت هسته ای بر مبنای هیئت بازرسی دولتی که اخیراً از کمیته امنیت صنعتی منتقل شده است.

وظیفه اصلی این دپارتمان توسعه پیشنهادات در مورد اولویت های سیاسی دولت در حوزه تشعشعات و امنیت هسته ای، سازمان دهی قانون گذاری مؤثر دولت و کنترل حوزه امنیت هسته ای و توسعه اسناد قانونی در حوزه مقررات فنی مسائل امنیت هسته ای در زمینه استفاده از انرژی اتمی است. این دپارتمان همچنین اجرای کامل تعهدات ازبکستان بر مبنای پیمان های بین المللی استفاده صلح آمیز از این انرژی را نیز تضمین می نماید.

آیا برنامه ای برای نیروگاه های هسته ای دیگر پس از عملیاتی شدن نخستین نمونه وجود دارد؟

میرزامحموداف: ما در حال برنامه ریزی برای چنین فرصت هایی در سال 2025 هستیم؛ زمانی که ما در مرحله فعال ساخت وساز نیروگاه هستیم و ببینیم که پیشرفت ها در حوزه هسته ای چگونه انجام شده اند.

آیا ازبکستان برنامه ای برای صادرات برق به کشورهای همسایه نیز در نظر دارد؟

میرزامحموداف: ازبکستان در حال حاضر هم به کشورهای همسایه برق صادر می نماید و آغاز به کار نیروگاه 2.4 گیگاواتی هسته ای ظرفیت صادرات انرژی ما را باز هم افزایش می دهد. افغانستان نمونه خوبی است؛ کشوری که با ازبکستان مرز زمینی مشترک هم دارد. دو کشور یک ارتباط با ولتاژ بالا را برقرار نموده اند که برنامه ها برای ساخت یک خط دیگر در دست اجراست. تحقیقاتی نیز برای همکاری های گسترده تر منطقه ای نیز وجود دارد. حلقه تولید انرژی آسیای مرکزی دوباره به ازبکستان متصل شده و نقش قابل توجهی در تأمین انرژی برای همسایگان خواهد داشت.

شما اخیراً سفرهایی به بلاروس، اوکراین و ژاپن داشته اید. اهداف و نتایج این سفرها چه بوده است؟

میرزامحموداف: ازبکستان در حال حاضر یک کشور تازه وارد به حوزه انرژی هسته ای است و برای توسعه این صنعت ما احتیاجمند تجربه کشورهایی هستیم که یک زیرساخت توسعه یافته هسته ای دارند. کشورهای دوست سریعاً با اعلان احتیاج ما به درخواستمان پاسخ دادند و از سفرهای ما به ژاپن، مجارستان، اوکراین و بلاروس حمایت کردند.

این سفرها و دیدارها شامل بازدید از نیروگاه های هسته ای فعلی و مواردی که در حال توسعه هستند و چندین دیدار با ساختارهای دولتی در حوزه انرژی هسته ای می شد. تبادل تجربه در حوزه توسعه مبانی حقوقی، مدیریت پروژه برای ساخت نیروگاه های هسته ای و آموزش کارکنان نیز صورت گرفت. توجه ویژه ای هم به همکاری در حوزه آموزش پرسنل انجام شد و موافقت نامه هایی نیز در زمینه سازماندهی دوره های آموزشی و کارآموزی در نیروگاه های هسته ای آن کشورها نیز به دست آمد.

یکی از راکتورهای تحقیقاتی شما از کار افتاده است. چه برنامه هایی برای توسعه تأسیسات هسته ای تحقیقاتی و آموزشی خود دارید؟

میرزامحموداف: در حال حاضر تحقیقات بنیادین با استفاده از راکتور تحقیقاتی VVR-SM در حال اجرا است. این راکتور با یاری های آژانس بین المللی انرژی اتمی به روزرسانی شده است. ما برنامه های بزرگی در زمینه آموزش های مرتبط با نیروگاه های هسته ای داریم.

در تاریخ 20 جولای 2018، رئیس جمهوری ازبکستان قطعنامه ای در مورد تأسیس و سازمان دهی شعبه تاشکند دانشگاه ملی تحقیقات هسته ای ذیل مؤسسه آموزش عالی خودمختار دولت فدرال صادر کرد، علاوه بر این، 50 دانشجوی ازبک از جمله 6 برنامه در سطح کارشناسی ارشد نیز تاکنون در این دانشگاه پذیرفته شده اند.

همچنین دانشگاه ملی ازبکستان و دانشگاه سمرقند نیز پذیرش دانشجو و آموزش آن ها در رشته فیزیک هسته ای را سازمان دهی نموده اند.