اندیشکده روسی، کرملین و ناکارآمدی نهادهای غربی - مجله هاستفا

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، اختلافات بین مسکو و غرب، همواره کارشناسان روس را به انتقاد از نهادهای اروپایی و غربی ترغیب می کند. بعضی صاحب نظران خروج روسیه از نهادهای غربی را سودمند تلقی می کنند و در مقابل بعضی دیگر چنین تصمیماتی را کارساز نمی دانند. البته منتقدان برای حرف های خود دلایلی را هم ارائه می دهند. یکی از این نهادهای مورد انتقاد، سازمان امنیت و همکاری اروپا است. افزایش اختلاف نظرها در مورد ادامه حضور روسیه در این سازمان موجب شده تا آندری کورتونف، کارشناس ارشد روابط بین الملل با انتشار یادداشتی در اندیشکده شورای امور بین الملل روسیه (ریاک) به واکاوی نظر مخالفان بپردازد.

کورتونف در این مقاله می نویسد: امروزه در یک فرایند نوی از تقابل شدید بین روسیه و غرب زندگی می کنیم. این تقابل نمونه ای از اظهار ناامیدی روسیه نسبت به نهادها و مؤسسات بین المللی چند جانبه، مانند سازمان ملل متحد، شورای اروپا و سازمان منع تسلیحات شیمیایی را نشان می دهد. اگرچه تعداد کمی از کشورها اهمیت چند جانبه گرایی به این شکل را زیر سؤال می برند، با این حال رویه موجود نگرانی ها را افزایش می دهد و موجب آزردگی بسکمک از آنها می شود. طرح مسئله انزواگرایی نو و جدا شدن روسیه از بسکمک از توافق نامه ها، رژیم ها و نهادهای بین المللی، به یک سبک نو در مسکو تبدیل شده است.

وی اضافه می کند: سازمان امنیت و همکاری اروپا هم از این قاعده مستثنی نیست. در روسیه به صورت روز افزون شنیده می شود که سازمان امنیت و همکاری اروپا در برآورده ساختن انتظارات، منافع و پیشنهادهای روسیه ناکارآمد است. بعضی مواقع چنین اظهاراتی منجر به این نتیجه گیری می شود که زمان آن رسیده تا روسیه هر چه زودتر از این سازمان ناکارآمد و جانبدارانه خارج شود.

کارشناس روابط بین الملل، ادامه می دهد: با توجه به صحبت های منتقدان، سازمان امنیت و همکاری اروپا مانند یک خیابان یک طرفه، به مکاهممی برای انتقال ارزش ها و رویه های غربی به شرق قاره اروپا تبدیل شده است. مسئله اصلی این است که وقتی کشورهای غربی به صورت فزاینده با مسائل جدی در زمینه پوپولیسم سیاسی، افراط گرایی و تجزیه طلبی روبرو می شوند، این تعصب جغرافیایی نامناسب به نظر می رسد.

کورتونف در پاسخ، معتقد است: تلاش برای جلوگیری از نفوذ غرب در فضای پساشوروی با خروج از سازمان امنیت و همکاری اروپا منطقی نیست. غرب در هر صورت به ارتقای نهادهای سیاسی و معیارهای دموکراتیک خود در شرق ادامه خواهد داد. تنها پرسش این است که آیا این فعالیت ها را از جایی که روسیه حرفی برای گفتن دارد انجام خواهد داد یا اینکه از سایر سازوکارهای اتحادیه اروپا و توافق نامه های دوجانبه موجود بین قدرت های بزرگ غربی و شرکای آنها در شرق استفاده خواهد کرد. در مجموع، خروج روسیه از سازمان امنیت و همکاری اروپا به راحتی مسکو را از هر نوع نفوذ و تأثیرگذاری در تعامل بین شرق و غرب در آینده محروم می کند.

در این مقاله اشاره شده است: از دیگر نقدها نسبت به ادامه حضور روسیه در سازمان همکاری و امنیت اروپا، مباحث مربوط به حقوق بشر است. در واقع منتقدان دستور کار سازمان را منحصراً در اختیار مسائل حقوق بشری نام می کنند و معتقدند که این موضوع موجب آسیب جدی به سایر بخش های مهم وظایف اولیه خود مانند امنیت، همکاری اقتصادی و یا حفاظت از محیط زیست می شود.

کارشناس روس این دیدگاه را کاملاً درست نمی داند و توضیح می دهد: سازمان همکاری و امنیت اروپا هرگز فعالیت های خود را به حقوق بشر محدود نکرده است. برای نمونه باید گفت که این سازمان به طور کلی یکی از مهمترین سازوکارهای بحث در مورد امنیت اروپا و به طور خاص بستر به نام بستر اعتمادسازی به جای مانده است. نمونه شاخص آن وقایع اوکراین در سال 2014 است که این سازمان در کنترل بحران نقش اساسی داشته است.

کورتونف در ادامه، می نویسد: استدلال دیگر منتقدان این است که سازمان امنیت و همکاری اروپا برای پاسخگویی نسبت به چالش های نو و استفاده از فرصت های نوین بسیار کند عمل می کند. آنها می گویند که این سازمان در زمینه مشاخصه با تروریسم بین المللی، مقابله با مهاجرت غیرقانونی، مدیریت تغییرات آب وهوایی و مشاخصه با ویروس کرونا نقش مهمی نداشته است. از سوی دیگر این سازمان تلاش نکرده تا مدل خود را به منطقه ها دیگر جهان مانند خاورمیانه و شمال آفریقا صادر کند و تلاش های نسبی آنها برای پرداختن به مسائل افغانستان هم موفقیت آمیز نبوده است.

به نظر کارشناس روس، سازمان امنیت و همکاری اروپا همواره یک نهاد کم بودجه و عملیات های میدانی آن برای مسکو ارزان بوده است. روسیه سالانه حدود 80 میلیون دلار به نام سهم خود در بودجه منظم سازمان ملل متحد و نزدیک به 40 میلیون دلار به شورای اروپا پرداخت می کند. کمک مسکو به بودجه سازمان امنیت و همکاری اروپا هرگز از 10 میلیون دلار فراتر نرفته است. اگر روسیه به حفظ یک گفت وگوی چند جانبه جدی با همسایگان غربی خود اهمیت دهد، این سازمان فرصت خوبی برای کرملین است.

وی اضافه می کند: از دیگر مسائل سازمان همکاری و امنیت اروپا شرایط قانونی آن است. منتقدان آن را مبهم می دانند و معتقدند که این سازمان هیچ منشور تصویب شده ای از طریق قانونگذاران ملی را ندارد و بنابراین یک نهاد بین دولتی تمام عیار نیست. در واقع این سازمان به یک منشور الزام آور نیاز دارد تا بتواند وظیفه، ساختار و نحوه عملکرد آن را تأیید کند.

کورتونف در جمع بندی مقاله خود تأکید می کند: باید گفت که سازمان همکاری و امنیت اروپا مانند یک عصای جادویی برای حل مسائل زیاد بین روسیه و غرب عمل نمی کند، اما می تواند بستری برای گفت وگو درباره حل مسائل به روش منطقی و عقلانی، همچنین بر مبنای احترام متقابل باشد. مسکو در حال حاضر به مقدار کافی از چنین سازوکارهایی برخوردار نیست و این خود دلیلی بر حفظ و استفاده از ظرفیت های موجود است.