سفری به فراز بلندترین چرخ و فلک های جهان: از شیکاگو تا دبی - مجله هاستفا

برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی گردشگری و سفر به سراسر دنیا با مجری مستقیم تورهای مسافرتی و گردشگری همراه باشید.

نگاهی به تاریخچه: تولد یک نماد در رقابت با برج ایفل

تولد چرخ و فلک مدرن ریشه در رقابتی بین‌المللی داشت . برگزارکنندگان نمایشگاه جهانی کلمبیایی شیکاگو در سال 1893، به دنبال سازه‌ای بودند که بتواند با شکوه و عظمت برج ایفل، که محور اصلی نمایشگاه جهانی پاریس در سال 1889 بود، رقابت کند . معمار اصلی نمایشگاه، دانیل برنهام، از مهندسان آمریکایی خواست تا طرحی اصیل و تماشایی ارائه دهند که بتواند جهانیان را شگفت‌زده کند .

در میان پیشنهادهای مختلف، ایده یک مهندس 33 ساله اهل پیتسبورگ به نام جورج واشنگتن گیل فریس جونیور، توجه‌ها را به خود جلب کرد: یک چرخ فولادی عظیم و چرخان که مسافران را به ارتفاعی بی‌سابقه می‌برد . اگرچه کمیته برگزاری در ابتدا به دلیل نگرانی از ایمنی با طرح او مخالفت کرد، اما فریس با پشتکار و ارائه محاسبات دقیق، سرانجام موافقت آن‌ها را جلب نمود .

مشخصات اولین چرخ و فلک (1893):

• ارتفاع: حدود 80.4 متر (264 فوت) .
• کابین‌ها: 36 کابین به اندازه یک واگن قطار .
• ظرفیت: هر کابین ظرفیت 60 نفر را داشت که ظرفیت کلی چرخ و فلک را به 2160 نفر می‌رساند .
• محور اصلی: محور 13 متری آن 71 تن وزن داشت و بزرگترین قطعه فولادی آهنگری شده تا آن زمان بود .
• نیروی محرکه: دو موتور بخار قدرتمند با توان مجموع 2000 اسب بخار .

این چرخ و فلک در 21 ژوئن 1893 افتتاح شد و به محبوب‌ترین جاذبه نمایشگاه تبدیل گشت و بیش از 1.5 میلیون نفر را جابجا کرد . این سازه پس از نمایشگاه شیکاگو، به سنت لوئیس منتقل و سرانجام در سال 1906 تخریب شد . با این وجود، میراث جورج فریس برای همیشه باقی ماند و نام او "Ferris Wheel" به عنوان یک وسیله سرگرمی نمادین در تاریخ ثبت شد .

بلندترین چرخ و فلک‌های حال حاضر جهان

امروزه، نوادگان چرخ و فلک فریس به ارتفاعاتی دست یافته‌اند که او حتی تصورشان را هم نمی‌کرد. در ادامه به معرفی بلندترین‌های این عرصه می‌پردازیم.

1. عین دبی (Ain Dubai) - امارات متحده عربی

بلندترین چرخ و فلک جهان

عین دبی یا چشم دبی، با ارتفاع خیره‌کننده 250 متر، در حال حاضر عنوان بلندترین و بزرگ‌ترین چرخ و فلک جهان را در اختیار دارد . این سازه عظیم که در جزیره مصنوعی «بلو واترز» دبی واقع شده، در اکتبر 2021 افتتاح شد و به سرعت به یکی از نمادهای اصلی این شهر مدرن تبدیل گشت .

• ارتفاع: 250 متر
• مکان: جزیره بلو واترز، دبی، امارات متحده عربی
• تاریخ افتتاح اولیه: 21 اکتبر 2021
• تعداد کابین‌ها: 48 کابین شیشه‌ای و مدرن
• ظرفیت: مجموعاً 1750 نفر (ظرفیت هر کابین تا 40 نفر)
• مدت زمان یک دور کامل: حدود 38 تا 50 دقیقه

عین دبی تجربه‌ای لوکس با چشم‌انداز 360 درجه از خط افق دبی، از جمله برج العرب، نخل جمیرا و برج خلیفه را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند . در ساخت این غول فولادی حدود 11,200 تن فولاد به کار رفته است که 33 درصد بیشتر از فولاد استفاده شده در برج ایفل است .

تعطیلی مرموز و بازگشایی مجدد

عین دبی تنها پنج ماه پس از افتتاح، در مارس 2022 به طور ناگهانی تعطیل شد . در ابتدا اعلام شد که این تعطیلی برای ماه رمضان و به مدت یک ماه است ، اما این وقفه بارها تمدید شد و نزدیک به سه سال به طول انجامید . دلیل رسمی اعلام‌شده همواره «عملیات بهینه‌سازی و توسعه» بود، اما عدم ارائه جزئیات فنی، به شکل‌گیری شایعات و تئوری‌های متعددی دامن زد . مهم‌ترین گمانه‌زنی‌ها عبارت بودند از لرزش و صداهای غیرعادی، مشکلات سازه‌ای، نقص در محور اصلی و لغو گواهی ایمنی . سرانجام پس از دو سال و نه ماه، عین دبی در دسامبر 2024 دوباره به روی عموم باز شد .

2. های رولر (High Roller) - ایالات متحده آمریکا

دومین غول مرتفع جهان در قلب لاس وگاس

پیش از ساخته شدن عین دبی، چرخ و فلک های رولر در لاس وگاس با ارتفاع 167.6 متر، برای سال‌ها لقب بلندترین چرخ و فلک جهان را یدک می‌کشید . این چرخ و فلک که در 31 مارس 2014 افتتاح شد، جاذبه محوری مجموعه تفریحی و تجاری "The LINQ Promenade" است و مناظری بی‌نظیر از این شهر همیشه بیدار ارائه می‌دهد .

• ارتفاع و قطر: 167.6 متر (550 فوت) ارتفاع و 158.5 متر (520 فوت) قطر .
• مکان: لاس وگاس، نوادا، ایالات متحده آمریکا
• تاریخ افتتاح: 31 مارس 2014
• کابین‌ها: 28 کابین کروی و شیشه‌ای که هر کدام با وزن حدود 20,000 کیلوگرم، ظرفیت 40 نفر را دارند . ظرفیت کلی سازه 1120 نفر است .
• مدت زمان یک دور کامل: حدود 30 دقیقه .

مهندسی و طراحی پیشرفته:

• مهندسی سازه: این پروژه 550 میلیون دلاری توسط شرکت مهندسی Arup (که در پروژه پرنده سنگاپوری نیز نقش داشت) طراحی شده است .
• یاتاقان‌های غول‌پیکر: چرخ بر روی دو یاتاقان غلتکی کروی (Spherical Roller Bearings) سفارشی ساخت شرکت SKF می‌چرخد . هر یک از این یاتاقان‌ها حدود 8,800 کیلوگرم وزن دارد و قطر خارجی آن 2.3 متر است که نقشی حیاتی در چرخش نرم این سازه عظیم ایفا می‌کند .
• سیستم محرکه: برخلاف چرخ و فلک‌های سنتی، هر کابین به موتورهای مستقلی مجهز است که آن را در حین چرخش چرخ اصلی، به آرامی می‌چرخاند تا همواره در حالت عمودی باقی بماند . چرخ اصلی با سرعت پایین (حدود 30 سانتی‌متر بر ثانیه) حرکت می‌کند و برای سوار و پیاده شدن مسافران متوقف نمی‌شود .

ویژگی‌های منحصربه‌فرد:

• سیستم نورپردازی: های رولر با 2000 لامپ LED پیشرفته نورپردازی شده است که در شب، نمایشی خیره‌کننده از رنگ و نور را اجرا می‌کند و قابلیت برنامه‌ریزی برای رویدادهای خاص مانند جشن‌ها یا مراسم تعیین جنسیت نوزاد را دارد .
• کابین‌های Happy Half Hour: این کابین‌های ویژه برای افراد بالای 21 سال، دارای یک بار کامل (Open Bar) و متصدی بار اختصاصی در طول چرخش 30 دقیقه‌ای هستند .
• جاذبه محوری: های رولر به عنوان نقطه کانونی در انتهای مجموعه The LINQ Promenade عمل کرده و بازدیدکنندگان را به سمت فروشگاه‌ها و رستوران‌های متعدد می‌کشاند .

3. پرنده سنگاپوری (Singapore Flyer) - سنگاپور

سومین چرخ و فلک بلند جهان

پرنده سنگاپوری با ارتفاع 165 متر، تا پیش از ساخت های رولر، بلندترین چرخ و فلک جهان بود و اکنون به عنوان سومین چرخ و فلک بلند دنیا شناخته می‌شود. این سازه که در سال 2008 افتتاح شد، در کنار خلیج مارینا قرار گرفته و چشم‌اندازهای وسیعی از مرکز شهر سنگاپور و حتی بخش‌هایی از مالزی و اندونزی را در روزهای صاف به نمایش می‌گذارد.

• ارتفاع: 165 متر
• مکان: سنگاپور
• تاریخ افتتاح: 1 مارس 2008
• تعداد کابین‌ها: 28 کابین
• ظرفیت: مجموعاً 784 نفر (ظرفیت هر کابین 28 نفر)
• مدت زمان یک دور کامل: حدود 32 دقیقه

4. ستاره نانچانگ (Star of Nanchang) - چین

ستاره درخشان چین

این چرخ و فلک با ارتفاع 160 متر در شهر نانچانگ چین قرار دارد و در زمان افتتاح خود در سال 2006، برای مدتی کوتاه بلندترین چرخ و فلک جهان بود. ستاره نانچانگ دارای 60 کابین است که هر کدام ظرفیت 8 نفر را دارند و یک دور کامل آن حدود 30 دقیقه به طول می‌انجامد.

• ارتفاع: 160 متر
• مکان: نانچانگ، چین
• تاریخ افتتاح: مه 2006
• تعداد کابین‌ها: 60 کابین
• ظرفیت: مجموعاً 480 نفر (ظرفیت هر کابین 8 نفر)
• مدت زمان یک دور کامل: حدود 30 دقیقه

5. چشم لندن (London Eye) - انگلستان

نماد هزاره جدید و شاهکار مهندسی کانتیلِوِری

چشم لندن که با نام «چرخ هزاره» نیز شناخته می‌شود، با ارتفاع 135 متر بلندترین چرخ و فلک در اروپاست . این سازه که به مناسبت جشن‌های ورود به هزاره سوم در سال 2000 افتتاح شد، نه تنها یک جاذبه گردشگری محبوب، بلکه یک پیروزی بزرگ در مهندسی سازه است .

• ارتفاع: 135 متر
• مکان: لندن، انگلستان
• تاریخ افتتاح: سال 2000
• تعداد کابین‌ها: 32 کابین
• ظرفیت: مجموعاً 800 نفر (ظرفیت هر کابین 25 نفر)
• مدت زمان یک دور کامل: حدود 30 دقیقه

نوآوری‌های طراحی و چالش‌های ساخت:

• طراحی کانتیلِوِری (یک‌طرفه): مهم‌ترین نوآوری چشم لندن، طراحی آن به عنوان یک «چرخ و فلک مشاهداتی کانتیلِوِری» است . کل سازه تنها از یک سمت توسط یک قاب A-شکل عظیم مهار شده است . این طراحی باعث می‌شود چرخ به صورت معلق بر روی رودخانه تیمز قرار گیرد .
• کابین‌های بیرونی: 32 کابین تخم‌مرغی شکل آن به جای آویزان بودن، در قسمت بیرونی حلقه چرخ نصب شده‌اند که دیدی 360 درجه و بدون مانع را فراهم می‌کند .
• چالش‌های ساخت: ساخت این سازه 1700 تنی با چالش‌های عظیمی همراه بود . قطعات آن در سراسر اروپا ساخته و با کشتی به لندن منتقل شدند . کل چرخ به صورت افقی بر روی پایه‌های موقت در رودخانه تیمز مونتاژ شد و سپس در عملیاتی پیچیده به حالت عمودی درآمد .

غول‌های آینده: چشم‌اندازی به نسل بعدی

رقابت برای شکستن رکورد ارتفاع همچنان ادامه دارد و پروژه‌های جاه‌طلبانه‌ای در سراسر جهان در حال طراحی و ساخت هستند.

چشم دوقلوی سئول (Seoul Twin Eye) - کره جنوبی

سئول در حال آماده شدن برای ساخت یک نماد معماری انقلابی به نام «چشم دوقلوی سئول» است که تعریف چرخ و فلک را بار دیگر تغییر خواهد داد .

• ارتفاع و طراحی نوآورانه: این سازه به عنوان بلندترین چرخ و فلک بدون پره (Spokeless) جهان طراحی شده است . این چرخ و فلک با ارتفاع کلی 220 متر، از دو حلقه متقاطع با قطر 180 متر تشکیل شده که بر روی یک سکوی فرهنگی 40 متری قرار می‌گیرند . در این فناوری، کابین‌ها بر روی ریل‌هایی در داخل و خارج حلقه‌ها حرکت می‌کنند .
• مکان و ظرفیت: این سازه در کنار رودخانه هان و مجاورت استادیوم جام جهانی ساخته خواهد شد . با 64 کابین و ظرفیت کلی بیش از 1400 نفر، تقریباً دو برابر چشم لندن ظرفیت خواهد داشت .
• جدول زمانی: انتظار می‌رود ساخت این پروژه در سال 2025 آغاز و تا سال 2028 به پایان برسد .

خلاصه

تاریخچه چرخ و فلک‌ها با اختراع جسورانه جورج فریس در سال 1893 برای رقابت با برج ایفل آغاز شد . آن سازه 80 متری، راه را برای خلق غول‌های مهندسی امروزی هموار کرد . امروزه، رقابت برای ساخت بلندترین چرخ و فلک‌های جهان، منجر به خلق سازه‌هایی شگفت‌انگیز شده است. در حال حاضر، عین دبی با ارتفاع 250 متر در امارات متحده عربی، رکورددار بلندترین چرخ و فلک جهان است . این جاذبه پس از یک تعطیلی طولانی، در دسامبر 2024 بازگشایی شد . پس از آن، های رولر در لاس وگاس (167.6 متر)، پرنده سنگاپوری (165 متر)، ستاره نانچانگ در چین (160 متر) و چشم لندن (135 متر) در رتبه‌های بعدی قرار دارند. های رولر به دلیل مهندسی پیشرفته، از جمله یاتاقان‌های غول‌پیکر و کابین‌های ویژه "Happy Half Hour"، یک نمونه برجسته است . چشم لندن نیز به دلیل طراحی منحصربه‌فرد کانتیلِوِری یک شاهکار مهندسی محسوب می‌شود . نگاه به آینده نیز هیجان‌انگیز است؛ پروژه چشم دوقلوی سئول با ارتفاع 220 متر و طراحی نوآورانه بدون پره، قصد دارد مرزهای این صنعت را جابجا کند . این سازه‌ها فراتر از یک وسیله تفریحی، نمادهایی از نوآوری، جاه‌طلبی و شکوه معماری مدرن هستند.